AANTREKKELIJKE KERK  marketing als deugd!

Er is een verkwikkend boek uitgekomen van de hand van dr. Erik Sengers, theologisch docent in Kampen (PKN) en medewerker in het dekenaat Hilversum. Hij geeft aandacht aan enkele populaire kerkelijke vernieuwingsbewegingen, en probeert ze in te passen in een model, dat volgens hem de kerk een betere uitstraling en aantrekkelijkheid kan bieden.

De tijd ligt achter ons, dat de godsdienstsociologie zich in een ivoren toren afspeelde, ver van de praktijk. Sengers wil de vruchten van zijn onderzoek toepasbaar maken voor een breed publiek, en dat maakt zijn werk hoogst interessant.

Een eerste wat opvalt is de hoge waardering voor een goede en doordachte marketing. Juist datgene, dat soms in orthodoxe kring mensen de haren ten berge doet rijzen (omdat ze menen dat al doende de duivel en de wereld als hyper-marketiers de kerk binnensluipen), is voor Sengers de sleutel tot vernieuwing. De maatschappij is reeds gefragmentariseerd. Mensen leven niet meer als eenheid in dorp of stadswijk, maar in een kring van familie – gelijkgestemden – collega’s e.d. Je moet die deelgroepen als doelgroepen zien. Die beïnvloed je niet meer door de centrale rol van de kerk in dorp of denominatie als vanzelfsprekend aan te nemen. Die tijd is voorbij. De Amerikaanse kerken deden dat dan ook beter, en groeiden nog door, toen in Europa de grote terugloop begon. De kerk in Europa is nog steeds wat ‘middeleeuws’...

Je moet doelgericht in contact treden met die groepen, die aanspreekbaar zijn voor bepaalde kerkelijke activiteiten. Nalatigheid in dezen frustreert het doorgeven van het Evangelie – nu net een zaak die de kerk ter harte moet gaan. Een rechtgeaarde evangelische gezindheid vereist feeling voor marketing!

De eerste hoofdstukken van dit boek bespreken a/ dat er een niet aangeboorde religieuze behoefte bestaat en b/ de wijze waarop de kerk daarop kan inspelen. Dan volgt een onderzoek van vier bewegingen, in volgorde:

1. de beweging van dr. J. Hendriks, bekend als De kerk als herberg,

2. de Alpha-cursus,

3. Willow Creek,

4. de Neokatechumenale weg.

Vooral nummer 1 gooit in de ogen van Sengers geen hoge ogen, door gebrek aan doelstellingen, inhoud en... marketing (!) Deze kritiek sluit aan bij wat ik al eerder in het Bulletin voor gemeentegroei schreef. Ook nummer 4, een typisch Rooms-katholiek verschijnsel, is niet wat de auteur zou wensen. Het Neokatechumenaat, door hem omschreven als: De katholieke evangelicalen, vindt weinig genade bij hem, doordat ze te zeer binnenkerkelijk zit opgesloten. Maar het zou kunnen uitgroeien tot een missionaire beweging, later misschien. Alpha (2) doet het aardig, maar is toch wel wat zwak in de marketing. Het zou nog een stuk beter kunnen! Bij lange na worden niet de vele duizenden bereikt, die in het Verenigd Koninkrijk naar deze beweging werden getrokken. De voorkeur van de auteur gaat uit naar Willow Creek-Nederland (3), het verst gevorderd in doelgroepdenken en marketing. En toch is ze, wat die marketing betreft, nog steeds wat onderontwikkeld. Meer kennis van de doelgroepen en een beter aanbod van diensten om hen (meer systematisch) te bereiken is nodig.

Deze vernieuwingsbewegingen dragen bij aan een zekere uitbreiding van de kerk en roepen bij haar leden veel enthousiasme op, en de bereidheid om zich enorm in te zetten. In die zin zijn dergelijke bewegingen dringend nodig! Maar of de kerken er sterk door groeien? In de twee grootste denominaties in ons land, die m.n. werden onderzocht, wijst daar weinig op.

Dit is geen ‘lief’ boek, maar zeker gelovig en inspirerend, en een bron van informatie voor met name kerkelijke beleidsmakers en vernieuwers. In een telefonisch gesprek vertelde Erik Sengers dat hij hoopt kerken en bewegingen te kunnen aanzetten tot een beter beleid, wat hen ten goede zal komen. Er is veel godsdienstige interesse in de maatschappij, maar de kerken weten die nauwelijks aan te boren. Sengers is een wetenschapper met hoop, een ongewone maar inspirerende combinatie!

Bram Krol

Bron:  Bulletin voor Gemeentegroei  (Nov/dec 2006)

Erik Sengers, Aantrekkelijke kerk (nieuwe bewegingen in kerkelijk Nederland op de religieuze markt), uitg. Eburon, Delft, 2006. ISBN 90-5972-112-8